Վավերագրական

Բոլորս պատմություն ունենք, որ սկսվում է Սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան։ Արցախի տարբեր շրջաններում բնակված, բնակվող և տեղահանված կանայք վեր են հիշում 44-օրյա Արցախյան պատերազմի սկիզբը և իրենց պատերազմյան իրականությունը։ Ձայնագրությունները` Ջուլիետա Առուստամյանի Քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտի հետ համագործակցության շրջանակում կատարված աշխատանքների հիման վրա։

Երևանի կենտրոնից ոչ հեռու գտնվող այս լիճ այցելողները իրենց կոչում են «լճի բնակիչներ», ոմանք 15 տարուց ավել ամեն առավոտ գալիս են լողալու և հարազատ դարձած ընկերների հետ շփվելու: Լճի տարածքում ձեռք բերված ծանոթությունները վեր են ածվել բարեկամության և նոր հյուրեր ընդունելուց զգուշություն են ցուցաբերում, որպեսզի համոզվեն, որ նորեկները նույնպիսի սրտացավությամբ են մոտենում տարածքի խնամքին: *«Լճի բնակիչներ» խնդրանքով լճի գտնվելու վայրը չենք նշում:

Տարիներ ի վեր, գիտակից և ակտիվ քաղաքացիները փորձում են բարձրաձայնել հասարակության առաջ ծառացած, բայց և անտեսված բազմաթիվ խնդիրներ` առճակատվելով պետական կառույցների անտարբերությանն ու երբեմն նաև ընդվզմանը: Հետպատերազմյան Հայաստանում մեծ մակարդակի խնդիրների կողքին քաղաքացիների շարժումները կարծես թե մղվել են հետին պլան` հարթակը տրամադրելով պետականության կորստի և դրա շուրջ առաջացած մտահոգությունների դիսկուրսին: Քաղաքացիներ Սեդա Գրիգորյանն ու Լևոն Գալստյանը մտորում են այս և այլ հարցերի շուրջ:

Այսօրուան մեր իրականութիւնը իրատեսութեամբ գնահատելու համար, անհրաժեշտ է քաղաքական բառագիտութիւնը հանել յուզական պարունակէն ու վերադառնալ քաղաքագիտական սահմանումներուն: Քաղաքագիտութեան եւ միջազգային յարաբերութիւններու դասախօս դոկտ. Ասպետ Քոչիկեան կ՚անդրադառնայ պետութիւն, պետականութիւն, ինքնիշխանութիւն հասկացութիւններու քաղաքագիտական ակունքներուն եւ պատմական ձեւափոխութեան:

Այսօրուան մեր իրականութիւնը իրատեսութեամբ գնահատելու համար, անհրաժեշտ է քաղաքական բառագիտութիւնը հանել յուզական պարունակէն ու վերադառնալ քաղաքագիտական սահմանումներուն: Քաղաքագիտութեան եւ միջազգային յարաբերութիւններու դասախօս դոկտ. Ասպետ Քոչիկեան կ՚անդրադառնայ գաղափարախօսութեան դերին, քաղաքագիտական ակունքներուն եւ պատմական ձեւափոխութեան:

EVN Report-ի «Սփիւռք» խորագրով ապրիլյան թողարկումն անդրադառնում է հայկական սփյուռքի իրականությանը: Մեր օրերում, բացի մշակույթից և հասարակական կյանքից, Հայաստան - Սփյուռք կապող օղակներից մեկը հայկական խոհանոցն է: Ինչպիսի՞ն է այսօր հայկական խոհանոցը, կարո՞ղ է արդյոք այն մերձեցման գործիք դառնալ Հայաստանի ու Սփյուռքի միջև: Արդյո՞ք բավարար կերպով բացահայտված է հայկական խոհանոցը և արդյո՞ք ծանոթ ենք մեր բաղադրատոմսերին: Բանաստեղծ, հաղորդավար Սոնյա Թաշչյանը և EVN Report-ի գլխավոր խմբագիր Մարիա Թիթիզյանը մտորում են այս հարցերի շուրջ:

Թարգմանությունը տարածք է` լեզուների, ինքնության, մշակույթների տարածք, որտեղ առերեսվում են հեղինակն ու թարգմանիչը: Գրող, թարգմանիչ Շուշան Ավագյանը Ռուբինա Մարկոսեանի հետ զրուցում է թարգմանչի մտորումների, փորձառության, անձնական տարածքի, տեքստերի հետ հարաբերությունների մասին:

EVN Report-ի ամսագրի չորրորդ թողարկման փոդքասթը Խորհրդային Հայաստանի մասին է. Հումանիտար հետազոտությունների հայկական կենտրոնի նախագահ փիլիսոփա Աշոտ Ոսկանյանը անդրադառնում է մեր պատմության մեջ Խորհրդային Հայաստանի նշանակության, այդ ժամանակաշրջանի առանձնահատկություններին, հասարակկան տրամադրություններին եւ սոցիալիստական հանրապետության զարգացումների հայկական յուրօրինակությանը:

Արցախյան երկրորդ պատերազմն ավելի քան կարևորեց անվտանգության ոլորտում բացթողումները վերացնելու հրատապությունը։ Հայաստանն առավելագույնը հինգ տարի ունի՝ մինչև Արցախում ռուս խաղաղապահների մանդատի ավարտը, անվտանգության իր ճարտարապետությունը վերակազմակերպելու համար։ Մեր ամսագրի երրորդ թողարկման փոդքասթում, «Անվտանգություն» խորագրով հունվարյան թողարկման հոդվածների հեղինակները խոսում են Հայաստանի տարբեր ոլորտներում անվտանգության առաջ ծառացած խնդիրների մասին։ Մասնակցությամբ՝ Լուսինե Սարգսյանի՝ 01:02 - 05:20 Արթուր Պապյանի՝ 05:20 - 12:13 Իրինա Ղափլանյանի ՝ 12:13 - 26:18 Ելենա Վարդանյանի՝ 26:18 - 32:24 Հովհաննես Նազարեթյանի՝ 32:24 - 35:56

Մեր ամսագրի երկրորդ թողարկման փոդքասթը նվիրված է բոլոր մարդկանց իրավունքներին: Նոյեմբերի 10-ի Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի եռակողմ համաձայնության արդյունքում Հադրութի շրջանի զգալի մասն անցավ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ՝ այդ թվում նաև Տող գյուղը։ Փոդքասթում Պողոսյանները խոսում են հարազատ Տող գյուղի ակտիվ առօրյայի, սովետական միության տարիներին հայերի և ադրբեջանցիների համակեցության, Ադրբեջանի վարած հակահայ քաղաքականության, Արցախյան առաջին և Ապրիլյան պատերազմների, ինչպես նաև հայրենի հող վերադառնալու ցանկության և անորոշ թվացող ապագայի մասին։ Սեպտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան, երբ Ադրբեջանը սկսեց լայնածավալ ռազմական գործողությունները Արցախի խաղաղ բնակավայրերի ուղղությամբ, հազարավոր ընտանիքներ ստիպված եղան անհապաղ լքել իրենց տներն ու տեղափոխվել առավել ապահով բնակավայրեր։ Կրակոցները լսվում էին համարյա ամենուր. Արցախում մնալն այլևս անվտանգ չէր։ Ռազմական գործողությունները սկսվելուն պես, Տող գյուղի բնակիչ 71-ամյա Ժորա Պողոսյանը կնոջը, երկու տղաների ընտանիքներին և մի քանի հարևանների մեծ մեքենայով անհապաղ տեղափոխեց Հայաստան՝ ետևում թողնելով տունը, հարազատ գյուղը և տարիների ընթացքում քրտնաջան աշխատանքով ստեղծած մեծ տնտեսությունը։Պողոսյանները կորցրեցին ամեն ինչ։ Մասնակցությամբ՝ Ռուզաննա, Ժորա և Անգինե Պողոսյանների։ Ձայնագրել և խմբագրել է Արփինե Հարոյանը: Պատկերազարդում Արմինե Շահբազյանի:

Դարեր շարունակ գյուղատնտեսությունը եղել է հայ ժողովրդի կյանքի անբաժան մասը։ Երկրագործությամբ և անասնապահությամբ զբաղվող հայերն իրենց կենցաղը, ավանդույթներն ու ծեսերը հյուսել են գյուղատնտեսական առօրյայի շուրջ՝ սերունդներին փոխանցելով ահռելի ազգագրական ժառանգություն։ Մեր նորաստեղծ ամսագրի առաջին փոդքասթը հայ ժողովրդի կյանքում գյուղատնտեսության կարևորության, ավանդույթների և աշխատանքային երգերի մասին է։ Մասնակցությամբ՝ Սուրեն Հոբոսյանի - պատմական գիտությունների թեկնածու, ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հայ ազգագրության բաժնի վարիչ Տորք Դալալյանի - բանասիրական գիտությունների թեկնածու, ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի բանահյուսության տեսության և պատմության բաժնի ավագ գիտաշխատող Նունե Աթանասյանի - արվեստագիտության թեկնածու, դոցենտ, Երևանի Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի հայ երաժշտական ֆոլկլորագիտության ամբիոնի վարիչ։ Փոդքասթում հնչող ստեղծագործություններ՝ 1. Հայրիկ Մուրադյան - Բարի լուսո (Գութանի երգ) 2. Հասմիկ Հարությունյան - Հարի, հարի՛, խնոցի 3. Անուշ Հարությունյան - Հինգ էծ ունեմ (աղբյուրը՝ Հայկական ազգային երաժշտական գանձարան) 4. «Ակունք» ազգագրական համույթ - Սանդի երգ (աղբյուրը՝ Հայկական ազգային երաժշտական գանձարան) 5. Հայրիկ Մուրադյան - Լե լե խլպանե 6. Մարինե Մկրտչյան - Հաց կթխեմ, գարի ա 7. Բամբիռ - Վիշապազուն քուրմը կանչե 8. Լուսինե Ազարյան - Անձրևաբեր երգ (աղբյուրը՝ Հայկական ազգային երաժշտական գանձարան) 9. Ալեքսան Հարությունյան - Կալի երգ (աղբյուրը՝ Հայկական ազգային երաժշտական գանձարան) 10. Արթուր Շահնազարյան - Ձիգ տու, քաշի (աղբյուրը՝ Հայկական ազգային երաժշտական գանձարան) 11. Կարեն Զադիրյան, Կորյուն Հակոբյան- Սահարի (աղբյուրը՝ Հայկական ազգային երաժշտական գանձարան) 12. «Կարին» համույթ - Հորովել 13. Կոմիտաս Վարդապետ - Գութաներգ 14. Լուսիկ Քոշյան - Մաշինեն եկավ 15. Հայկ Մելիքյան - Կոմիտաս Վարդապետ, «Յոթ երգ դաշնամուրի համար» 16. Կոմիտաս Վարդապետ - Հով արեք, սարեր ջան Ձայնագրել և խմբագրել է Արփինե Հարոյանը:

Մեր փոդքասթները ևս անցել են արտակարգ ռեժիմի ու այս անգամ մենք խնդրել ենք մարդկանց ձայնագրել իրենց ու պատմել, թե ինչո՞վ են զբաղվում տնային ռեժիմում գտնվելու ժամանակ, ի՞նչ են մտածում աշխարհում ու Հայաստանում տիրող իրավիճակի մասին ու ի՞նչն են կարոտում ամենից շատ:

Ժամանակ կար՝ 90-ականների սկզբին, երբ Երևանի «Զվարթնոց» օդանավակայանից երկու կանոնավոր չվերթ էր գործում՝ մեկը դեպի Մոսկվա, մյուսը ռուսական մեկ այլ քաղաք։ Նախորդ դարավերջին սկսված այս գործընթացն արդեն շարունակվում է մոտ երեք տասնամյակ և արդեն աշխարհի բոլոր ուղղություններով։ Մարդիկ հեռանալու տարբեր եղանակներ են որոնել ու գտել  և իրենց պատմությունները պատմել օրագրերին։ Եվ, չնայած դրանց երբեմն չափազաց անձնական բնույթին, մեզ հաջողվել է հավաքել մոտ մեկ տասնյակ օրագրեր, որոնք վավերագրում են Հայաստանը լքողների քողարկված զգացմունքները։  Կարդում է հոդվածի հեղինակ ՝ Արեն Մելիքյանը:

Իսկ Դուք գիտե՞ք կամ հիշու՞մ եք, թե ինչպիսին էր Նոր Տարվա անցուդարձը 1990-ականների մութ, ցուրտ, բայց մարդկային անսպառ ջերմությամբ լի Հայաստանում։ Մեր ամանօրյա հատուկ փոդքասթը նորանկախ Հայաստանի անլույս, անգազ ու անջուր առօրյայի, ամանօրյա պատրաստությունների, Ֆուջիկա վառարանների, մայրաքաղաքային աղցանի, դրսից եկած նվերվերի, և իհարկե մանդարինի մասին։