Հայաստանը շրջադարձ է կատարում դեպի արևմուտք, ոչ թե որովհետև ցանկանում է աշխարհաքաղաքական քայլեր ձեռնարկել, այլ, ավելի ճիշտ, ուղղակի ցանկանում է գոյատևել: Ուստի, շրջադարձի նպատակը ոչ թե կախվածության մի համակարգը մյուսով փոխարինելն է, այլ կախվածության ամբողջ տրամաբանության խզումն է ու կայուն անվտանգային անկախության ստեղծումը։

Ռուս-ադրբեջանական տանդեմի հաստատած ստատուս քվոն ամբողջությամբ փլուզվեց, երբ Բաքուն Արցախում ձեռնարկեց լայնամասշտաբ ներխուժում՝ իր գործողությունները համակարգելով ռուսական զորքերի հետ: Ներսես Կոպալյանը ներկայացնում է զարգացումների համապարփակ վերլուծություն։

Խելագարի տեսությունը ձևավորվել է որպես հարկադրող սակարկման արդյունավետ ռազմավարություն, որտեղ դերակատարի ենթադրյալ ծայրահեղականությունն այն հիմքն է, որի վրա կառուցվում է նրա հետ փոխհարաբերությունը: Ալիևի դիրքորոշումը ոչ միայն Հայաստանի հետ, այլև «խաղաղության» բանակցություններում ներգրավված միջազգային հանրության հետ ելնում է այն տրամաբանությունից, որ եթե իր պայմանները չկատարվեն, նա իրեն իրավունք կվերապահի պատերազմ սկսել:

Որպեսզի ազգային ռազմավարությունը լինի հստակ, ինքնուրույն և գործառնական, այն պահանջում է ռազմավարական հետախուզություն, բացատրում է Ներսես Կոպալյանը։

Այս անվտանգության զեկույցում սցենարի ծրագրումը կմիավորվի արտաքո իրավիճակների ծրագրման հետ` առաջարկելով գործողությունների շարք և ելքեր, որոնց կարելի է դիմել անսպասելի իրավիճակներում և մեղմել ռուս-ուկրաինական շարունակվող հակամարտության և Ռուսաստանի ներքին քաղաքական կարգի փոփոխության էական ներգործությունը Հայաստանի Հանրապետության վրա։

Բաքուն չի ցանկանում անաչառ խաղաղություն, Արևմուտքը պայքարում է բանակցություններն առաջ տանելու համար, իսկ Մոսկվան նախընտրում է սառեցնել գործընթացը, որպեսզի ստեղծի մի նոր, վերահսկելի ստատուս քվո: Երևանը պետք է ուժեղացնի իր սակարկությունների կարողությունները՝ ներգրավվելով անհամաչափ ագրեսիվ սակարկությունների մեջ:

Հայաստանի հանքերը երբեք չեն եղել անվտանգության ճարտարապետության մաս, իսկ այս ոլորտի հնարավոր անվտանգայնացումը երբևէ չի դիտարկվել որպես հիմնարար անկյունաքար` դաշինքներ կամ ռազմավարական գործընկերություն կառուցելիս: Հանքարդյունաբերություն հանուն անվտանգության սկզբունքը Հայաստանին առաջարկում է իր հանքային արդյունաբերությունը որպես անվտանգության գործիք օգտագործելու խիստ անհրաժեշտ հնարավորություն, գրում է Ներսես Կոպալյանը։

Ռուսաստանի կողմից 2020 թվականի Արցախյան պատերազմի ավարտի վերաբերյալ նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրով Հայաստանի իրավունքների ու շահերի նկատմամբ լիակատար անտարբերությունն ու դրանց ոտնահարումն ի ցույց են դրել հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա ճեղքերը՝ բացահայտելով սառեցված հակամարտության հարատևման Մոսկվայի նախապատվությունը։

Ադրբեջանը մարտին ուժեղացրեց իր ագրեսիվ հռետորաբանությունը Հայաստանի նկատմամբ, նախաձեռնեց անվտանգային միջավայրը խաթարելուն միտված ծածուկ քաղաքականություն։ Բացի այդ Ռուսաստանը և Ադրբեջանը միասնական ճակատ են ստեղծել տարածաշրջանում Արևմտյան ներկայության դեմ, իսկ Հայաստանն անցել է իր ռազմավարական շահերի վերակազմավորմանը։

Հայաստանի առջև ծառացած անվտանգային անկայուն վիճակին գումարվում են երկրի թերզարգացած կառույցներն ու անկայուն ենթակառուցվածքները։ Փետրվարյան անվտանգության զեկույցի համար Ներսես Կոպալյանը գրում է, որ այս պարունակում Հայաստանի հասարակական և կառավարական մոտեցման ամբողջությունը պետք է հենվի դիմակայություն կառուցելու վրա։

Հաշվի առնելով հունվարի անվտանգության պարունակը և առաջնորդվելով զսպում մերժման միջոցով ռազմավարությամբ, Հայաստանը պետք է մշակի «ոզնու» հայեցակարգը՝ զսպելու Ադրբեջանի նկրտումները և ալիևյան վարչակարգի ապակայունացնող ծրագրերը։

Դեկտեմբերյան անվտանգային պարունակը ցույց տվեց, որ ի հեճուկս բանակցություններին կամ հնարավոր խաղաղության պայմանագրի ընդհանուր ուրվագծերին, ալիևյան կառավարության հետ իրական և մնայուն խաղաղությունը շարունակելու է մնալ անիրատեսական։ Իրավիճակը հասկանալու համար այս ամսվա անվտանգության զեկույցը ներկայացնում է գոյաբանական անվտանգության հայեցակարգը։

Նոյեմբերին Հայաստանի անվտանգային պարունակը բնորոշվեց Հայաստանի համար նկատելի անկմամբ, քանի որ Ադրբեջանն ուժեղացրեց և ընդլայնեց հիբրիդային պատերազմի գործողությունները՝ փորձելով չեզոքացնել զսպման ունակությունների դիվանագիտացմանը միտված Հայաստանի ջանքերը։

Հոկտեմբեր ամսվա անվտանգության համատեքստը կարելի է բնութագրել որպես Ադրբեջանի բազմաշերտ հիբրիդային պատերազմի հայեցակարգի դեմ Հայաստանի անվտանգության դիվանագիտացման հայեցակարգի կիրառման փոփոխվող կազմաձև:

EVN անվտանգության զեկույցի առաջին թողարկմանը դոկտոր Ներսես Կոպալյանն անդրադառնում և ամբողջացնում է Հայաստանի սեպտեմբերյան անվտանգային իրադրությունը՝ բնորոշելով այն անորոշ, քանի որ Ադրբեջանը զգալիորեն ավելացրել է միջպետական հակամարտության մեխանիզմների կիրառումը` նախաձեռնելով ինչպես լայնամասշտաբ ներխուժումներ, այնպես էլ աստիճանաբար դիմելով հիբրիդային պատերազմի, որի նպատակը հրադադարի ռեժիմի խախտումներն արդարացնելն է:

Դոկտոր Ներսես Կոպալյանի ծրագրային հետազոտությունն ուրվագծում է Լեռնային Ղարաբաղի հարցում Հայաստանի հայեցակարգային քաղաքականության հնարավոր տարբերակը` այդպիսով ձևակերպելով «ինքնիշխանություն հանուն փրկության» գաղափարի ընդհանուր ռազմավարությունը մշակելու համար անհրաժեշտ փորձառական և իրավական հիմքը:

Անցումային արդարադատությունը արդարադատության առանձնահատուկ ձև է, քանի որ ներդրվում է որոշակի ժամանակահատվածով և բացառիկ հանգամանքներ կարգավորելու նպատակով։ Ներքոշարադրյալը հիմնված է դոկտոր Ներսես Կոպալյանի «Անցումային արդարադատության օրակարգ Հայաստանի Հանրապետության համար» զեկույցի վրա և վերջինիս առանցքային թեզերի ամփոփումն է։

Արցախյան երկրորդ պատերազմի բերած ճգնաժամի ծավալն ու խորությունը փշրել են հայության բոլոր ընկալումները, առասպելներն ու պատրանքները։ Հոդվածում առաջարկվում է ստեղծել Արցախյան երկրորդ պատերազմի հանգամանքները քննող հանձնաժողով՝ ախտորոշելու եւ շտկելու ռազմական և աշխարհաքաղաքական այսպիսի ձախողման հանգեցրած համակարգային սխալները։

Հայրենիք-սփյուռք հարաբերությունների պետականակենտրոն զարգացումը թույլ է տալիս լուծել երկու խոշոր խնդիր, որոնք բնորոշ են նաև Հայաստանի և սփյուռքահայ համայնքների հարաբերություններին: Առաջին խնդիրը կառուցվածքային, ինստիտուցիոնալ և պետականակենտրոն է: Երկրորդը գաղափարական է ու անդրազգային, և պահանջում է հայկական պետության ակտիվ միջամտությունը։

ՀՀ կառավարությունը նախաձեռնել է քրեական գործերի շարք` նախկին ռեժիմի օլիգարխների և ավազակապետերի դեմ, ովքեր նախորդ իշխանության հիերարխիայի վերին շերտի ներկայացուցիչներ են: Հոդվածում Ներսես Կոպալյանն ուսումնասիրում է այդ դեպքերից մի քանիսը:

Էմպիրիկ ցուցիչներ եւ համեմատական ուսումնասիրություններ անցումային արդարադատության գործիքների եւ ծրագրերի կառուցվածքի, ազդեցության եւ արդյունքների վերաբերյալ՝քաղաքագիտության դոկտոր Ներսես Կոպալյանի հետազոտությունը:

Ընթերցողին ծանոթացնելով միջազգային իրավունքի նրբություններին՝ դոկտոր Ներսես Կոպալյանը գրում է, որ երբ Հայաստանն ու Ադրբեջանը խոսում են խաղաղության մասին, նկատի ունեն միանգամայն տարբեր իրողություններ: Իրականում նրանք ձգտում են խաղաղության ըստ սեփական պատկերացումների:

Ի՞նչ է անցումային արդարադատությունը և որն է դրա նպատակը։ Արդյո՞ք այն կիրառելի է Հայաստանի դեպքում, ինչպես իրավական-սահմանադրական, այնպես էլ քաղաքական համատեքստում։ Ինչու՞ անցումային արդարադատություն կիրառելու առաջարկը հիստերիա առաջացրեց թե՛ Հայաստանի հանրապետական կուսակցության և թե՛ նախկին վարչակարգերին լոյալ ընտրախավի շրջանում։

Հայկական աշխարհը մեծ մասով դատապարտում է Ռոբերտ Քոչարյանին 2008 թվականի մարտի 1-ի մղձավանջի համար։ Եվ հիմա, երբ կալանավորումից հետո վերջապես նա ստիպված է պատասխան տալ օրենքի առաջ, նա հավատացած է, որ անձեռնմխելիությունն իր առավելությունն է, իսկ հաշվետու լինելու պահանջը՝ նրա պաշտպաններն ներկայացնում են չափազանց պարզունակ` «Փաշինյանը հետապնդում է Քոչարյանին» գնահատականով:

Փաշինյանի նախկին համակարգի դեմ պատերազմի հռչակագիրը լոկ կոռուպցիայի վրա հարձակում չէ, այլ լայն, բազմակողմ ռազմավարություն, որը ենթադրում է քաղաքական մշակույթի գաղափարական վերակազմավորում, գրում է Ներսես Կոպալյանը: Փաշինյանի պատերազմի ընդհանրական նպատակը նաև կազմակերպչական, ինստիտուցիոնալ և գաղափարական ռեսուրսներ ստեղծելն է, որոնք նրան հաջողություն կբերեն առաջիկա արտահերթ ընտրություններում։