Տնտեսություն

Հայաստանում ադամանդագործությունը մշակող արդյունաբերության գերակա ճյուղերից է և արտաքին առևտրաշրջանառության մեջ ունի իր էական մասնաբաժինը, սակայն վերջին տարիներին միտումը, կարծես, փոխվում է։

Երևանում եկամտահարկի վերադարձով անշարժ գույք ձեռք բերելու ծրագիրը, սահմանափակման անհրաժեշտությունն ու դրանից բխած խնդիրները և վտանգները։

Հայաստանի պետական պարտքը մոտենում է 10 միլիարդ դոլարի շեմին, սակայն որքանով է այն կառավարելի, ինչ ռիսկեր ու ինչ տեսլական ունի։

Վերջին ամիսներին հայկական դրամը սրընթաց արժևորվում է, սակայն, միևնույն ժամանակ, խնդիրներ է ստեղծում տնտեսվարողների համար։

Օրեր առաջ սկսված ռուս-ուկրաինական պատերազմի տնտեսական հետևանքներն արդեն արտացոլվում են: Սուրեն Պարսյանը ներկայացնում է, թե ինչ ռիսկեր ու հնարավորություններ կան այս իրավիճակում Հայաստանի տնտեսության համար:

Եվրասիական տնտեսական միության բնական գազի ընդհանուր շուկա ձևավորելու վերջնաժամկետ է սահմանված 2024 թ. հունվարի 1-ը։ Եթե գործարքը կայանա, կարո՞ղ է Հայաստանը որպես բնական գազ ներմուծող երկիր օգուտ քաղել:

Հայաստանում ՏՏ ոլորտը երկրի զարգացման ռազմավարական ուղղություն է` բնակչության գիտական և կրթական ներուժի համեմատաբար բարձր մակարդակի շնորհիվ: Այն նաև երկրում ամենաբարձր վարձատրվող ոլորտներից մեկն է:

Այլ շուկաների համեմատ Հայաստանի հեռահաղորդակցության և կապի շուկան խիստ մրցակցային է: Տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը մանրամասնում է:

ՀՀ պարենային շուկայի կարևորագույն բաղադրիչներից է կաթնամթերքի շուկան: Վերջին տարիներին այստեղ նկատվում են դրական տեղաշարժեր, մասնավորապես՝ կաթի և կաթնամթերքի արտադրության աճի, փաթեթավորման որակի բարելավման տեսքով: Այդուհանդերձ, առկա են որոշակի դժվարություններ ոլորտի կառավարման, տեխնիկական զինվածության և հիգիենայի նորմերի պահպանման հետ կապված։

Քովիդ-19-ը և 2020 թվականի Արցախյան պատերազմը ազդեցին Հայաստան-ԵՄ առևտրային և տնտեսական հարաբերությունների վրա: Հայաստանը առկա ռիսկերն ու հնարավորությունները պետք է հավասարակշռի երկու ուղղությամբ ՝ «Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության մասին» համաձայնագրի շրջանակներում և որպես Եվրասիական Տնտեսական Միության անդամ երկիր։

Հեռավոր 1972-ին, երբ Տեսլայի հիմնադիր Էլոն Մասկը մեկ տարեկան էր, Խորհրդային Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում՝ Մատենադարանի դիմաց, կանգնած էր առաջին հայկական էլեկտրամոբիլը, մշակված Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում, տեխնիկական գիտությունների թեկնածու Էմիլ Դիլանյանի ղեկավարությամբ։

ԵԱՏՄ ներքին շուկայում առկա են մի շարք խոչընդոտներ, որոնց արագ և արդյունավետ լուծման դեպքում այն կարող է փոխադարձ առևտրի աճի հնարավորություններ ստեղծել ՝ դարնալով տարածաշրջանային ինտեգրման արդյունավետ միջոց:

Համավարակով և հետպատերազմյան իրավիճակով պայմանավորված՝ Հայաստանում նկատվում է եկամուտների նվազում և աղքատության աճ, որոնք ամենամեծ ազդեցությունն են ունենում անշարժ գույքի շուկայի վրա:

2020-ի վերջին հայտնի դարձավ, որ Հայաստանի փոստային կապի ազգային օպերատորը թանկացնում է ծառայությունները։ 14 տարվա մասնավոր կառավարումից հետո «Հայփոստը» 2020-ին նորից անցավ պետական կառավարման։ Չնայած ծառայությունների թանկացումը բացատրվում է ֆինանսական դժվարություններով, ընկերությունը մեծ պլաններ ունի՝ նոր վարկային կազմակերպությունից մինչև երկնաքերի կառուցում։

Վերջերս Հայաստանի խորհրդարանը հաստատեց գույքահարկի բարձրացման նախագիծը, ինչը հանգեցրեց բանավեճերի և քննադատության մեծ ալիքի: Աստղիկ Կարապետյանը բացատրում է, թե ինչպես է իրականացվում բարեփոխումը:

Երբ Հայաստանում COVID-19 համաճարակի պատճառով արտակարգ դրություն հայտարարվեց, շատ մարդիկ կորցրեցին իրենց աշխատանքը: Նրանցից շատերը չգրանցված աշխատողներ էին և այսօր ավելի խոցելի են, քան երբևէ:

2019 թվականի օգոստոսին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը սահմանեց հավակնոտ թիրախներ, որոնք պետք է կատարվեն մինչև 2050 թվականը, մասնավորապես` 5 միլիոն բնակչություն, 1.5 միլիոն նոր աշխատատեղ, աղքատության վերացում և ՀՆԱ, որը 15 անգամ գերազանցում է այսօրվա ցուցանիշը։ Սամսոն Ավետյանը կենտրոնանում է ՀՆԱ աճի վրա և ուսումնասիրում մինչև 2050 թվականը այդպիսի նպատակ դնելու հավանականությունը:

Համահարթ հարկման շրջանակներում հարկային տոկոսադրույքը նույնն է բոլորի համար՝ անկախ եկամուտից։ Սա համապատասխանում է շուկայական արդարության սկզբունքին։ Սակայն այս տարբերակը մասնագետներից շատերը դիտարկում են որպես եկամուտների անհավասարությունը խորացնող քայլ։