ԵՎ այլն

Երևանն ուներ իր սեփական վեպը, այն ուղղակի մոռացվել էր, հեռացվել էր մեր հիշողությունից։ Ժամանակակից արձակը լուսավորեց մոռացության խավարը և օգնեց մեզ հիշել «Երևանը», գրում է Տիգրան Ամիրյանը։

«Հրաշագործը» երեխայասեր մեր հասարակության համար սիրո ու չսիրո դիմաց դնում է հավասարման մեծ նշան։ Մեկնաբանում է Նունե Հախվերդյանը։

Ճարտարապետության սուբյեկտը հենց գործն է, ոչ թե այդ գործի փաստացի հեղինակը կամ պատվիրատուն, սպառողը կամ ուրիշ ատյանները, մեկնաբանում է Միսակ Խոստիկյանը։

Արվեստի ավանդական տարածք համարվող միջավայրից դուրս ցուցահանդեսները հայաստանյան իրականության մեջ շատ չեն, բայց, միևնույն ժամանակ, դժվար չէ նկատելը վերջին տարիների միտումը։

Գյումրեցի արձակագրի ստեղծագործությունն իր ուրույն բնույթով վերադասավորում է բիբլիական հռչակավոր ասքերից մեկը՝ Հովնան մարգարեի և կետաձկան պատմությունը: Վեպում ամուսնական ճգնաժամը վերածվում է զավեշտալի ու դրամատիկ ռոբինզոնադայի, մեկնաբանում է Արամ Պաչյանը։

Մեծ հայրենադարձության նախագծի պատմական իրադարձությունների մասին ամերիկահայ ռեժիսոր, դերասան Մայքլ Գյուրջյանի ֆիլմը 2022-ին բացեց «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնը։ Սոնա Կարապողոսյանն անդրադառնում է ֆիլմին։

Ճարտարապետության հիմնահարցերին, ընկալումներին ու խնդիրներին է անդրադառնում Միսակ Խոստիկյանը։

Ճարտարագետ Յարութիւն Խաչատուրեանն անդրադառնում է հայաստանյան գերեզմանների խնդիրներին, ժամանակակից և միջնադարյան գերեզմանոցների տարածքների սահմանազատման կարևորությանն ու հիմնավորում միջնադարյան գերեզմանոցների վերաիմաստավորման կարևորությունը։

Սոնա Կարապողոսյանն անդրադառնալով Ստեփանակերտի օդանավակայանի մասին ֆիլմին` նշում է, որ ռեժիսորը փորձել է պատմությունը ներկայացնել բեմականացված-վավերագրական ժանրի պրիզմայով, որը ֆիլմի ընթացքում սկսում է մետամորֆոզ ապրել, դառնալ բարակ ու թափանցիկ` բացահայտելով ռեժիսորի ու նրա տեսախցիկի ներկայությունը:

Թեև Հայաստանում ակնհայտորեն գերիշխում է հավաքապաշտական և առնական մշակույթը, քիչ չեն հասարակությունում անհատապաշտական և/կամ սեռահավասարության ձգտող սակավաթիվ շերտերի կողմից նրան նետված ձեռնոցները:

Համաշխարհային ժամանակակից արվեստի պատկառելի հարթակում հակադիր բևեռների հայ արվեստագետների ընդգրկումը բացահայտում է ոչ հեռու անցյալի հայկական գեղարվեստական ​​ժառանգության հիմնովին վերանայման և վերաիմաստավորման անհրաժեշտությունը:

Կինոքննադատ Սոնա Կարապողոսյանն անդրադառնում է այս օրերին կինոթատրոններում ցուցադրվող 2016 թվականի քառօրյա պատերազմի մասին պատմող «Գարուն ա…» ֆիլմին։

2022-ի պատմական մարտ ամսվա հայ–ռուս–ուկրաինական մեր այս պայմանական նշանաբանական եռանկյունու արանքում Վիտրուվյան մարդու պես ջղաձիգ է Խոսքը՝ ոչ միայն այլաբանական, այլ հենց ամենուղիղ մարմնավորմամբ։

Հայաստանի տեքստիլ արդյունաբերության երբեմնի կենտրոն Գյումրին այսօր փորձում է վերականգնել տեքստիլագործության ավանդույթները: Մշակութային հետազոտող Կարին Գրիգորյանն անդրադառնում է, թե ինչպես թալանված ու գաղթականներով լցված քաղաքը ձեռք բերեց այս համբավն ու հիմա ինչ քայլեր են ձեռնարկվում տեքստիլ արդյունաբերությունը զարգացնելու ուղղությամբ:

Կենցաղային թափոնների խնդրին անդրադարձող երևանյան երկու միանգամայն տարբեր ցուցահանդեսների մասնակցած հեղինակը հնարավորություն է ունեցել դիտարկել դրանք «ներսի աչքով» ու խոսել ցուցադրություններից, որոնք էականորեն տարբերվում են ետպատերազմյան շրջանում կազմակերպված հայաստանյան ցուցահանդեսների առանցքային թեմայից։

Ակնարկն անդրադառնում է ազգային մշակութային ժառանգության կարևորությանն ու «ժառանգության բժիշկների» մասնագիտության ոչ այնքան նախանձելի պայմանների անհամապատասխանությանը։

Երբ 2021-ին կորոնավիրուսի հետևանքով առաջացած բարդություններից մահացավ նկարահանող (օպերատոր) Ռուդոլֆ Վաթինյանը, մարդիկ հիմնականում խոսեցին այս խստապահանջ մասնագետի հեղինակած իկոնային ֆիլմերի մասին։ Սակայն ոչ ոք չէր հիշում, որ Վաթինյանը ուներ նաև մեկ այլ ստեղծագործական կիրք` լուսանկարչությունը։

Այս ակնարկում Արամ Պաչյանը քննում է Ռուբեն Ֆիլյանի՝ ուշ խորհրդահայ արձակում, կատարելապես նոր ու արտասավոր փիլիսոփայական մտահորիզոններ բացելու հանդուգն փորձը։

Կինեմատոգրաֆի քարոզչական ներուժը քաղաքական գործիչներից շատերն են փորձել օգտագործել։ Բայց կինոլեզվի զարգացմանը զուգահեռ սկսեց նաև հակառակ գործընթացը՝ ռեժիսորները մի շարք արտահայտչամիջոցներ էին օգտագործում իշխանություններին քննադատելու, հակադրվելու համար։ Թվում էր, թե 2018-ի թավշյա հեղափոխությունից հետո ժամանակակից հայ կինոն պետք է ողողվեր դրա մասին կամ դրա դեմ ֆիլմերով։ Սակայն օրինակները սակավ են:

Անկախության տարիներից ի վեր Հայաստանի համայնքներից քչերն են զգուշությամբ ու սրտի թրթիռով վերաբերվում նրան, ինչ հետազոտողներն անվանում են լոկալ ինքնություն։ Մեղրեցիներին սակայն հաջողվել է ստեղծել այլընտրանքային մի տարածք որտեղ պահպանվում է անցյալը իր թաղերով, մարդկանցով, ապրումներով ու փորձառություններով:

Սննդի և խոհարարական արվեստի նկատմամբ վերաբերմունքը կարող է շատ բան բացահայտել ժողովրդի անցյալի և ապագայի մասին: Էլլա Կանագերյանը գրում է, որ մենք փորձում ենք աշխատել մեր մշակութային ազդեցությունների հետ և ավելի խոհեմաբար մոտենալ ազգային խոհանոցի գաղափարին:

Էլեկտրոնային պարային երաժշտությունը, որպես Հայաստանում համեմատաբար նոր մշակութային երեւույթ, կարող էր կանանց կողմից զբաղեցվաղ տարածք լինել, բայց նույնիսկ այստեղ տղամարդկանց ներկայությունը գերակշռում է:

Նոռա Մարտիրոսյանի «Երբ որ քամին հանդարտվի» գեղարվեստական ֆիլմը համաշխարհային հանրության առջև բացում է Արցախի օդանավակայանի շուրջ ստեղծված անելանելի դրությունը, և այն օգտագործում որպես ելակետ՝ խոսելու Արցախի պատմության, խնդիրների ու ոգու մասին, գրում է Սոնա Կարապողոսյանը:

Top 10 of Rabiz-ը անվեհեր 90-ականների խելառ մանուկն է։ «Մեր բակի», «Խաթաբալադայի» ու մի քանի այլ must-երի հետ միասին այն անհրաժեշտ է վերբեռնել ի պահ ապագայի թվային թանգարանում՝ ի զարմանս գալիք մշակութաբանների, որոնք դեռ նորովի պետք է բացահայտեն, թե այդ ինչպես է քարտեզի վրա հազիվ նշմարվող դռնփակ Հայաստանում ծնունդով Սպիտակցի Հայկ Ղևոնդյանը իր ցավերը պատմում փոփի արքա Մայքլ Ջեքսոնին:

Գլոբալ տենդենցներին տուրք տալը հայերի մշակութային ու քաղաքական հավաքական պատմության բաղկացուցիչ լինի ասես։ Ընդ որում, այս միտումն ավելի ցայտուն դրսևորվեց Խորհրդային Միության փլուզումից հետո:

Արման Նշանյանի «Սողոմոնի երգերը» սկսվում է որպես հեքիաթ և խոստանում պատմել պատանի Կոմիտասի և նրա երկու ընկերուհիների՝ թրքուհի Սևիլի և հայուհի Սոնայի մասին։Բացահայտ բիոպիկային նկրտումներով հանդերձ՝ ռեժիսորին այդպես էլ չի հաջողվում մարմնայնացնել վարդապետին։

Լույս է տեսել Արամ Պաչյանի նոր վեպը։ Տեղ-տեղ խիստ մինիմալիստական, տեղ-տեղ հանգավոր ելևէջներով օրագրային կարճլիկ նոթեր հիշեցնող հարյուրհիսուն էջ, որոնց՝ հեղինակի կողմից սահմանված ժանրային պատկանելիությունն այլևս կասկածի տեղիք չի տալիս։Առաջին իսկ էջից ազդարարվում է․ պատմությունը դեռ շարադրանքը չսկսած ավարտվել է, իսկ բուն պատումը հիշողության մասին է։

Հետպատերազմյան ճգնաժամը փշրել է ապագայի շուրջ նախկին պատկերացումները՝ դրանք փոխարինելով անորոշ հորիզոններով։ Իրավիճակին փորձում է միջամտել ժամանակակից արվեստը՝ առաջարկելու մի նոր տարածություն, որտեղ կարելի է պատկերացնել ապագան։

Վերջին տարիներին երևանցիներն սկսել էին ավելի ու ավելի շատ ժամանակ անցկացնել սրճարաններում ու առհասարակ՝ դրսում։ Դրսում էին սնվում, ընդմիջում անում, աշխատում ու փախչում առօրյայից։ Քովիդյան տնակալման շրջանում շատերն ամենածանրը հենց դա տարան՝ փախուստի անհնարինությունը։