Ընթերցողների հարթակ

Անցումային արդարադատությունը արդարադատության առանձնահատուկ ձև է, քանի որ ներդրվում է որոշակի ժամանակահատվածով և բացառիկ հանգամանքներ կարգավորելու նպատակով։ Ներքոշարադրյալը հիմնված է դոկտոր Ներսես Կոպալյանի «Անցումային արդարադատության օրակարգ Հայաստանի Հանրապետության համար» զեկույցի վրա և վերջինիս առանցքային թեզերի ամփոփումն է։

Հայրենիք-սփյուռք հարաբերությունների պետականակենտրոն զարգացումը թույլ է տալիս լուծել երկու խոշոր խնդիր, որոնք բնորոշ են նաև Հայաստանի և սփյուռքահայ համայնքների հարաբերություններին: Առաջին խնդիրը կառուցվածքային, ինստիտուցիոնալ և պետականակենտրոն է: Երկրորդը գաղափարական է ու անդրազգային, և պահանջում է հայկական պետության ակտիվ միջամտությունը։

Համառոտ ներկայացվում է Հայաստանի գործող ընտրական համակարգը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով մարզերի ներկայացվածության խնդրին, ապա քննարկվում տարածքային բաց ցուցակներից հրաժարվելու 2018-ի առաջարկը, և վերջինիս ու այս պահին գործող համակարգի միջև փոխզիջումային տարբերակ է առաջարկվում։

Յարութ Մանուկեանը իր այս վերլուծության շրջանակներում գնահատել է Հայաստանի գործող ընտրական համակարգի արդյունավետությունը մի շարք բնագավառներում՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով մարզային ներկայացվածությանը։ Այստեղ քննարկված է 2018 թվականին բաց տարածքային ցուցակներից հրաժարվելու չհաջողած առաջարկությունը և ներկայացված է երկու առաջարկությունների նոր փոխզիջումային տարբերակը։

Երբ ծնողները հաշմանդամություն ունեցող երեխա են ունենում, սովորաբար առողջապահության ոլորտի մասնագետներն են սոցիալական ճնշում գործադրում ծնողների վրա՝ երեխայից հրաժարվելու նպատակով: Սա EVN Report- ի հատուկ զեկույցի նախաբանն է ՝ «Վերապատրաստել առողջապահության ոլորտի մասնագետներին. հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին հաստատություններում տեղավորելու պրակտիկան Հայաստանում»։

Ի՞նչն է դրդում մարդկանց իրենց ժամանակը տրամադրել ուրիշներին և անհատույց օգնել իրենց համայնքներին: Երեք կանայք բացատրում են:

Ի՞նչ է նշանակում կամավոր լինել մի երկրում և հասարակության մեջ, որը խիստ տարբերվում է ձեր սեփականից: Սոֆյա Բերգմանը պատմում է Հայաստանում իր փորձառության մասին:

Առողջապահության ոլորտի մասնագետները հաճախ սոցիալական ճնշում են գործադրում հաշմանդամություն ունեցող երեխաներ ծնողների վրա՝ ստիպելով նրանց հրաժարվել երեխայից ծնվելուց անմիջապես հետո: Այս զեկույցը նպատակային միջամտության անհրաժեշտության մասին է և առաջարկում է վերապատրաստել ոլորտի մասնագետներին, մասնավորապես՝ ծնողների հետ պրոֆեսիոնալ և անկողմնակալ հաղորդակցվելու պատասխանատվության տեսանկյունից:

Հայաստանում թյուրընկալում կա առ այն, որ մենք երեխա սիրող, երեխայակենտրոն հասարակություն ենք: Այն մասին, որ Հայաստանում միայն 2016-2018 թվականներին 30 երեխաների ապօրինի որդեգրման կամ, այլ կերպ ասված, երեխաների վաճառքի դեպքեր են տեղի ունեցել, հայտնի դարձավ միայն 2019 թ.-ի նոյեմբերի 14-ին: Այժմ երբ դեպքերը բացահայտվում են, արդյո՞ք պատրաստ ենք իրական պատկերն տեսնել եւ ընկալել:

Յուրաքանչյուր երեխա իրավունք ունի ապրելու ընտանիքի հետ, լինի դա կենսաբանական, որդեգրող, խնամատար կամ խնամակալ ընտանիք: Այնուամենայնիվ, յուրաքանչյուր երեխա նաև իրավունք ունի ապրել արժանապատիվ և խաղաղ կյանքով: Քուշանե Չոբանյանը նայում է Հայաստանում խնամատար ընտանիքների հաջող և ոչ այնքան հաջող դեպքերին:

Ինքնակամ, անվարձահատույց գործունեության տեսակ համարվող կամավորությունը քաղաքացիական հասարակության կարևորագույն բաղադրիչներից է, սոցիալական ինտեգրման գործիք, որը նպաստում է անհավասարությունների վերացմանը։

Հասարակության առավել խոցելի խմբերի պաշտպանությունը պետության կարևորագույն գործառույթներից է։ Բայց կան մարդիկ, ինչպես ՀՕՖ «Երեխաների աջակցության կենտրոն» հիմնադրամի տնօրեն Միրա Անտոնյանը, որը պետության հետ միասին տարիներ շարունակ կրում է այդ բեռը։

Հետազոտությունը վեր է հանում Հայաստանի Հանրապետությունում կամավորությամբ զբաղվելու հիմնական դրդապատճառները, ուսումնասիրում է կամավորական գործունեության կարգավորման շրջանակները և բացահայտում կամավորության ոլորտի հիմնախնդիրները:

Երեխաների իրավունքների պաշտպանությունը, նրանց խնամքը ընտանիքի և պետության պարտականությունն է: Այսօր, ինչպես և միշտ, հենց շրջապատի սերն է, որ փոփոխությունների հիմք է դառնում:

Ոչ մի երեխա չպետք է լքվի, և ոչ մի երեխա չպետք է ապրի հաստատությունում: Սա մի խումբ մայրերի պատմություն է, ում անհանգստությունը, սերը և կարեկցանքը փոխում են հաշմանդամություն ունեցող երեխաների և նրանց ընտանիքների կյանքը:

Հայաստանը որդեգրել է երեխաներին հաստատություններից դեպի ընտանիք ուղղորդելու, այլ կերպ ասած՝ ապաինստիտուցիոնալացման քաղաքականությունը և տևական ժամանակ է ՀՀ կառավարությունը քայլեր է ձեռնարկում երեխաների խնամքը կենսաբանական ընտանիքում, իսկ անհնարինության դեպքում՝ ընտանիքահենք խնամքի այլ տարբերակների կիրառմամբ կազմակերպելու ուղղությամբ։

Կոտայքի ՍՕՍ մանկական գյուղը հիմադրվել է 1988թ. Սպիտակի երկրաշարժից հետո` տրամադրելու անհապաղ օգնություն այն երեխաներին, ովքեր կորցրել էին իրենց ծնողներին: Այսօր ՍՕՍ մանկական գյուղերը շարունակում են աջակցել երեխաներին և նրանց ընտանիքներին Հայաստանի երեք վայրերում:

Երեխայի՝ ընտանիքում ապրելու իրավունքն ամրագրված է հայաստանյան և միջազգային իրավական փաստաթղթերով։ ՀՀ կառավարությունը քայլեր է ձեռնարկում երեխաների ընտանիքահենք խնամքի ինստիտուտը կայացնելու ուղղությամբ։Այս վերլուծության նպատակն է ուսումնասիրել հաշմանդամություն ունեցող երեխաների խնամատարության կազմակերպման հնարավորությունները և առաջարկներ ներկայացնել Հայաստանում այս ինստիտուտը զարգացնելու համար։

Էմպիրիկ ցուցիչներ եւ համեմատական ուսումնասիրություններ անցումային արդարադատության գործիքների եւ ծրագրերի կառուցվածքի, ազդեցության եւ արդյունքների վերաբերյալ՝քաղաքագիտության դոկտոր Ներսես Կոպալյանի հետազոտությունը: