Պահեստազորայինների հավաքներ․ վարժանքնե՞ր, թե համալրում

Հայաստանում շուրջ մեկ տարի է պարբերաբար պահեստազորայինների վարժական հավաքներ են անցկացվում՝ պահեստազորում հաշվառված քաղաքացիների ռազմական ունակությունների կատարելագործման, մասնագիտական վերապատրաստման, մասնագիտական պատրաստման, բարձրագույն կրթություն ունեցող ենթասպայական կազմից պահեստազորի սպաների պատրաստման նպատակով։ Համենայն դեպս, նպատակների մասին այդպես է նշվում կառավարության որոշումներում։

Նմանատիպ հավաքները մեկնարկեցին 2020 թվականի Արցախյան պատերազմից շուրջ մեկ տարի անց՝ 2021-ի օգոստոսի 25-ից նոյեմբերի 25-ին՝ 2169 քաղաքացու ներգրավմամբ, այնուհետև անցկացվեցին՝ սեպտեմբերի 15-ից դեկտեմբերի 15-ը՝ 869 պահեստազորայինի մասնակցությամբ, հետո էլ նոյեմբերի 19-ից դեկտեմբերի 19-ը՝ 202 քաղաքացու ներգրավմամբ։ 

2022-ի առաջին հավաքն անցկացվեց հունվարի 15-ից ապրիլի 15-ը՝ ներգրավելով 65 պահեստազորայինների, երկրորդը՝ապրիլի 1-ից հունիսի 30-ը՝ 1400 քաղաքացու մասնակցությամբ, երրորդը՝ ապրիլի 15-ից հունիսի 15-ին՝ 724 պահեստազորայինի ներգրավմամբ։

Այս տարվա չորրորդ հավաքը մեկնարկել է օգոստոսի 1-ից ու կանցկացվի մինչև հոկտեմբերի 30-ը՝ ներգրավելով 1444 քաղաքացու, հինգերորդը մեկնարկել է սեպտեմբերի 15-ից ու կտևի մինչև դեկտեմբերի 15-ը, որին մասնակցում է 318 քաղաքացի։

Հատկանշական է, որ սեպտեմբերի 29-ին պաշտպանության նախարարության խոսնակը ֆեյսբուքյան էջով հայտնեց, որ ՀՀ ՊՆ առաջարկած նախագծի հիման վրա ՀՀ կառավարությունը որոշում է ընդունել հերթական պլանային վարժական հավաքներ հայտարարելու մասին, որին ներգրավվելու են պահեստազորայիններ՝ համազորային և հրթիռահրետանային մասնագիտություններով: 

Կառավարության սեպտեմբերի 26-ի որոշման մեջ նշվում է, որ պահեստազորի առաջին խմբի առաջին և երկրորդ կարգերում հաշվառված շարքային, ենթասպայական և սպայական կազմերի պահեստազորայինների վարժական հավաքները կանցկացվեն 2022-ի սեպտեմբերի 27-ից մինչև նոյեմբերի 22-ը: Ըստ որոշման՝ հավաքներին պետք է ներգրավվեն 3680 քաղաքացի։ Սա անցկացված հավաքներում ներգրավված քաղաքացիների ամենամեծ թիվն է։

Ստացվում է, որ այս ընթացքում միաժամանակ ընթանում են երեք վարժական հավաքներ, որոնց ընդհանուր թվով մասնակցում է 5442 քաղաքացի։

Համալրում պահեստազորի հաշվի՞ն

Հայաստանում պահեստազորայինների վարժական հավաքներն իրականացվում են 2017-ին ուժի մեջ մտած «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ գլխի համաձայն, որտեղ նշված է, որ պահեստազորի առաջին խմբի առաջին և երկրորդ կարգում հաշվառված` շարքային և կրտսեր ենթասպայական կազմերի պահեստազորայինները վարժական հավաքների կարող են կանչվել համապատասխանաբար մինչև չորս և վեց անգամ, յուրաքանչյուր դեպքում` մինչև երեք ամիս ժամկետով, բայց ոչ ավելի, քան երեք ամիս մեկ տարվա ընթացքում։ 

Հատկանշական է, որ նման հավաքների դեպքում նշվում է՝ անհրաժեշտության դեպքում վարժական հավաքներին մասնակցող պահեստազորայինները ներգրավվում են նաև մարտական հերթապահությունում։ 

Հիշեցնենք, որ 2020-ի Արցախյան պատերազմի ավարտը համարվող նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի վարչապետի, Ադրբեջանի ու Ռուսաստանի նախագահների հայտարարության 6-րդ կետով Քելբաջարի (Շահումյան) ու Լաչինի (Քաշաթաղ) շրջանները «վերադարձվեցին» (ինչպես նշվում է հայտարարության մեջ) Ադրբեջանի Հանրապետությանը, այսպիսով Հայաստանի մի շարք համայնքներ դարձնելով սահմանամերձ ու պաշտպանության կարիք ունեցող։ Հաշվի առնելով նաև, որ հայկական կողմը պատերազմի հետևանքով ունեցել է շուրջ 4000 զոհ, հետևաբար բանակն էլ ունի համալրման կարիք, այս հավաքները դիտարկվում են հենց որպես այդ ռեսուրսի լրացման քողարկված լուծում։

Եվ ստացվում է, որ վերջին հավաքների մասնակիցները հնարավոր է նաև ներգրավված են եղել սեպտեմբերի 13-ից Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վրա հարձակումը հետ մղելու գործողություններին, որոնց ընթացքում հայկական կողմի զոհվածների և անհետ կորածների թիվը ըստ սեպտեմբերի 19-ի տվյալի՝ հասնում է 207-ի, վիրավորվել է 293 զինծառայող, գերեվարվել՝ 20-ը: Սակայն օրեր անց էլ դեռևս հայտնի չէ, արդյոք հավաքների մասնակիցների շրջանում կա՞ն զոհեր և վիրավորներ, թե՞ ոչ։ Իսկ այն, որ նրանք կարող էին մասնակցել գործողություններին, փաստել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ սեպտեմբերի 16-ի կառավարության նիստում խոսելով ռազմական դրություն մտցնելու նպատակահարմարությունից և անհրաժեշտությունից՝ նշելով, թե անվտանգության նիստին հանգել են այն եզրակացությանը, որ եթե կան մարդիկ, ովքեր ուզում են ներգրավված լինել այս փուլում՝ կարող են սովորական ընթացակարգով, կամավորության հիմքով դիմել զինվորական կոմիսարիատներ, և այդ խնդիրը կլուծվի։ 

«Առավել ևս, որ հիմա նախկինում կայացրած որոշումների շրջանակներում եռամսյա հավաքների գործընթացը շարունակական է, ուժի մեջ է, և կան բոլոր օրենսդրական հիմքերը, որոշումները կամավորության հիմունքներով քաղաքացիներին ներգրավել ծառայության մեջ»,- նշել է վարչապետ Փաշինյան: 

Հավաքների պահեստազորայիններից Ս․ Ե․-ն, որը սեպտեմբերի 13-ի գործողությունների ժամանակ գտնվել է Սյունիքի մարզի Գորիս քաղաքի մատույցներում, նշում է, որ լարված օրեր են ունեցել, այժմ էլ ապահովում են հարձակման ենթարկված հատվածների անվտանգությունը։ Կիսվում է նկարով, որում երևում են մի քանի մետր հեռավորությամբ տեղավորված հայկական ու ադրբեջանական դիրքերը։ Հարցին, թե արդյոք պատկերացնում էր կամ իրազեկվել էր, որ պետք է մասնակցի նաև ռազմական գործողություններին՝ ասում է․ «մեր հողն ա, բա ո՞վ պահի»։ Խոսում է քիչ՝ բոլոր հարցերը եզրափակելով․ «ամեն ինչ նորմալ ա»։

Քաղաքագետ Արմեն Վարդանյանը, որը պարտադիր զինվորական ծառայությունն անցել է 2003-2005-ին, կանչվել է կազմակերպված հավաքներից առաջինին՝ 2021-ի օգոստոսի 25-ից նոյեմբերի 25-ին։ 

«Առաջին մոտ երկու շաբաթներն անցնում էինք զինվորական պատրաստություն, վերհիշում զենքի հետ վարվեցողությունը, կրակելը, այնուհետև բարձրացանք դիրքեր, որոնք պահվում էին ինչպես եռամսյա հավաքների մասնակիցների, այնպես էլ ժամկետային ու պայմանագրային զինծառայողների կողմից,- ասում է Վարդանյանը՝ նշելով, որ դրանք 2020-ի Արցախյան պատերազմի հետևանքով առաջացած դիրքերն էին, որոնք այդ ժամանակահատվածում դեռևս կահավորված չէին, վրանների մեջ էին քնում, որևէ հարմարություն չկար,- Սահմանային կահավորման խնդիրներ կային, ինժեներական որևէ բան չկար, բաց անտառում էինք, մինչդեռ հակառակ կողմում շատ մեծ քանակությամբ տեխնիկա էր աշխատում»։

Վարդանյանը շեշտում է, որ ինքը մասնակցել է առաջին հավաքին, և հնարավոր է դրանից հետո որոշ հարցեր լուծված լինեն։ Միևնույն ժամանակ, նա նկատում է, որ անգամ այդ պայմաններում սնունդը եղել է որակյալ, մատակարարվել է ժամանակին․

«Իմ ժամկետային ծառայության ընթացքում սննդի հարցը բավական խնդրահարույց էր․ վատ որակի սնունդ էր, ցածր կալորիականությամբ, չէինք կշտանում, մինչդեռ հիմա նման խնդիր չկա, որևէ զինվոր անհնար է չկշտանա, տրվում է լավ որակի սնունդ, նույնիսկ մրգեր»։

Վարդանյանը կարևորում է նման հավաքները՝ նշելով, որ դրանք նպաստում են ռազմական գործը վերհիշելուն, որպեսզի հարկ եղած դեպքում արդեն պատրաստ լինեն ու լրացուցիչ պատրաստվածություն անցնելու կարիք չունենան։

«Կային զինատեսակներ, որ նոր էին, մեր ժամանակ չկային, ես օրինակ՝ եղել եմ հետախույզ, այդ առումով տարբերություն շատ չկար, բայց օրինակ՝ կապի զորամասերի ծառայողների դեպքում ամբողջությամբ այլ է, կապավորների, հրետանավորների դեպքում պետք է շատ ուշադրություն դարձվի»։

Ըստ Վարդանյանի դիտարկման՝ այս հավաքները նպաստել են նաև նախկինում որոշ պատճառներով համակարգից դուրս մնացած զինվորականների հետ վերադառնալուն։

«Կային նախկին զինվորականներ կամ սպաներ, ովքեր ինչ-ինչ պատճառներով կիսատ էին թողել իրենց գործունեությունը, իսկ վերջին պատերազմից հետո բանակը համալրման կարիք ունի, այս մարդկանց նաև առաջարկվում էր մասնակցել դասընթացների ու մնալ բանակում։ Այսինքն այս հավաքները ևս մի միջոց են սպայակազմի համալրման համար»,- ասում է Վարդանյանը՝ հավելելով, որ հիմա սահմանները բավականին երկարել են, և ամբողջովին ժամկետայինների ուսերին դնելով հարցը հնարավոր չի լինի լուծել։

Սակայն, Վարդանյանը նաև շեշտում է, որ թեև սա բանակի համալրման լավագույն միջոցը չէ, ըստ նրա՝ լավագույն միջոցը կլինի պրոֆեսիոնալ բանակը, ինչը բավական թանկ հաճույք է և այս պահին թերևս ոչ իրատեսական, ուստի սրանով կարելի է բավարարվել։

Պատժարան

Այս տարվա գարնանը ընդդիմության նախաձեռնած անհնազանդության տարբեր ակցիաներից ոստիկանություն բերման ենթարկված քաղաքացիներով Ազգային ժողովի Պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Անդրանիկ Քոչարյանն առաջարկել էր զբաղվի ՊՆ-ն։

Ֆեյսբուքյան իր էջում, որը սակայն այս պահին հասանելի չէ, մայիսի 4-ին Քոչարյանը գրել էր․ 

«Այս օրերին ՀՀ ոստիկանությունը պարբերաբար փողոցից բերման է ենթարկում հասարակական կարգը խախտած քաղաքացիներին, որոնց մի մասը, ենթադրաբար, եռամսյա վարժական հավաքներից և պարտադիր զինվորական ծառայությունից խուսափած կոնտինգենտն է։ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ կոչ եմ անում ՀՀ ոստիկանությանը և Ազգային անվտանգության ծառայությանը հավաքագրել նշված քաղաքացիների տվյալները և դրանք փոխանցել ՀՀ պաշտպանության նախարարությանը, որն էլ իր հերթին կօգտագործի այս «լավ պատրաստված», պարզ հրահանգներ կատարելու ունակ երիտասարդներին՝ մեր բանակի մոբիլիզացիոն ռեսուրսը հարստացնելու և նրանց Հայաստանի ու Արցախի սահմանների անվտանգության պահպանման գործում ներգրավելու նպատակով»։

Արդեն մայիսի 5-ին Քոչարյանի ղեկավարած հանձնաժողովի նիստին, որին մասնակցում էին նաև ոստիկանապետի տեղակալը, Ռազմական ոստիկանության պետը, ՊՆ զորակոչային և զորահավաքային համալրման ծառայության պետը, ողջունվեց առաջարկը: Ոստիկանության պետի տեղակալ Արթուր Մարտիրոսյանն էլ տեղեկացրեց՝ բերման ենթարկված բոլոր անձանց տվյալները կան, կուղարկեն ՊՆ։

Իշխանական պատգամավորներից Վահագն Ալեքսանյանն էլ նշեց․

«Եթե այդքան մտահոգ են, ես կարծում եմ, լավագույն հնարավորությունն է՝ հայրենիքի համար մտահոգվելու հայրենիքի սահմանին​»։

Ի դեպ, Ալեքսանյանը ցուցարարներին հիշեց նաև սեպտեմբերի 14-ին Հանրային հեռուստաընկերության եթերում հեռարձակվող «Հարցազրույց Պետրոս Ղազարյանի հետ» հաղորդման շրջանակներում, երբ անդրադառնալով այդ օրերի Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վրա ռազմական ագրեսիայի ֆոնին Երևանում բողոքի ակցիա անցկացնողներին, ասաց, թե «շահել են զինկոմի ուղեգիր, ունեն մոտ 7 ժամ իրերը հավաքելու համար»։

«Նոր Քոչարյանի հետ էի խոսում, ինքն էլ արդեն խոսել է զինկոմի հետ, էս ոգով, ուժեղ երիտասարդները վաղը առավոտվանից կստանան իրենց ուղեգրերն ու կմեկնեն առաջնագիծ»,- հեգնական տոնով նշեց Ալեքսանյանը՝ հավելելով, որ նախորդ անգամ էլ ակցիայի մասնակիցներից ոմանք տարվել էին առաջնագիծ։

Քաղաքական հետապնդում հիշեցնող այս հայտարարություններն անարձագանք չմնացին ու լայն քննարկման թեմա դարձան։

Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի իրավապաշտպան Արմինե Սադիկյանը համոզված է՝ զինվորական ծառայությունը, առհասարակ, չպետք է ունենա պատժիչ բնույթ․ 

«Դու արդեն իսկ սրանով վախեցնում ես մարդկանց, որ գնան, երբ համարում ես քո զինված ուժերը մի վայր, որտեղ պետք է տանել վատ վարքով մարդկանց, ապշեցուցիչ հայտարարություն է։ Զինված ուժերը չպետք է ընկալվեն որպես պատժիչ վայր»։

ԱԺ ընդդիմադիր «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը վստահ է՝ եռամսյա հավաքների գլխավոր խնդիրն այն էր, որ ուներ քաղաքական մոտիվ։

«Դա ոչ միայն բարոյական առումով էր անընդունելի, այլ որևէ ձև չի բխում եռամսյա  հավաքների բուն էության ու բովանդակության տրամաբանությունից։ Առհասարակ, ուսումնամարզական հավաքներն ուղղված են կոնկրետ զորատեսակների, կոնկրետ խմբերի ուսումնական պրոցեսի, որակավորումների ապահովմանը, իսկ այս տեսանկյունից նման մոտիվներով հավաքների կազմակերպումը որևէ կապ չունի»։

Աբրահամյանը կարծում է, որ Հայաստանի նման երկրների դեպքում զինված ուժերի մարտունակության բարձրացման պլաններում պետք է արտացոլված լինեն նման հավաքներ, սակայն կարծում է, որ դրանք այս դեպքում բավական երկար են ու մեծ թվով խնդիրներ են առաջ բերում՝ երկար ժամանակով ներգրավելով տարբեր զբաղվածության՝ մասնավոր ու պետական, ժամանակավոր կամ մշտական աշխատանք ունեցող անձանց։

Խնդիրների ծիրում

Այս հավաքների եռամսյա ժամկետի երկարությունն առանձնացվում է որպես հիմնական խնդիր։ Հավաքների մասնակից Արմեն Վարդանյանը կարծում է, որ ավելի ճիշտ տարբերակ է երկու ամիսը՝ ավելի շատ մարդկանց ներգրավմամբ։

Վարդանյանը շեշտում է, որ թեև հավաքների մասնակցիները, կախված իրենց կոչումներից, վճարվում են՝ ընդհուպ մինչև 270․000 դրամը, ու շատերն անգամ ֆինանսից դրդված էին դիմել մասնակցելու, սակայն կային անհատ ձեռներեցներ, ձեռնարկատերեր, ունեին ավելի բարձր աշխատավարձեր, աշխատողներ ու իրենցից էր կախված ամբողջ աշխատանքը, որը, փաստորեն, նրանց բացակայության հետևանքով տուժում էր։ 

Վարդանյանը նկատում է, որ պետք է լուծվեն նաև սոցիալական պաշտպանվածության հարցերը՝ նշելով, որ պետական ծառայողներն առավել պաշտպանված են, հիմնարկները չեն ազատում նրանց աշխատանքից, աշխատավարձը չեն պահում, մինչդեռ մասնավոր ոլորտի աշխատակիցների դեպքում, որոնց մեծ մասը նաև գրանցված չեն, ոչ բոլոր գործատուներն են համաձայն այդ երեք ամիսների համար վճարել կամ չզրկել աշխատանքից։

Մինչդեռ «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքի 59-րդ հոդվածի 9-րդ կետով սահմանվում է, որ վարժական հավաքին մասնակցելու ընթացքում քաղաքացու հիմնական աշխատանքի վայրում (անկախ կազմակերպական-իրավական ձևից) պահպանվում է քաղաքացու աշխատատեղը (պաշտոնը): 

Հաջորդ խնդիրն, ըստ Վարդանյանի, այն է, որ անգամ այս դեպքում կրկին նկատվում է խնամի, ծանոթ, բարեկամ սկզբունքը, որոնց միջոցով հավաքների կանչվածները սպրդում են գործընթացից։

Իրավապաշտպան Արմինե Սադիկյանը, թեև նորմալ երևույթ է համարում նման հավաքները, սակայն խնդիր է տեսնում հավաքների կազմակերպման մեջ։

«Խնդիր ունենք, թե ում են զորակոչում որպես վարժական հավաքի մասնակից․ ընտանեկան պայմանները հաշվի չեն առնվում, կան քաղաքացիներ, որոնք խնամակալ են, անչափահաս երեխաներ ունեն, հիվանդություն ունեցող անձանց են խնամում, կամ պարզապես ներգրավված են այնպիսի աշխատանքում, որտեղ կարող են տվյալ պահին անփոխարինելի լինել»,- ասում է Սադիկյանը՝ նշելով, որ կան նաև առողջական վիճակի հետ կապված հարցեր, շատ հաճախ հավաքի մասնակիցները պատշաճ բուժզննում չեն անցնում, կամ անգամ հաշվի չեն առնվում նրանց ներկայացրած տվյալները առողջության մասին։

«Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքի 59-րդ հոդվածի 6-րդ կետով սահմանվում է․

«Քաղաքացին վարժական հավաքի կանչվում է իր հաշվառման վայրի զինվորական կոմիսարիատի կողմից տրված փաստաթղթային կամ էլեկտրոնային ծանուցման համաձայն: Ծանուցման հիման վրա զինվորական կոմիսարիատ ներկայացած քաղաքացին անցնում է բուժհետազոտում, որի արդյունքներով վարժական հավաքի կանչվելու ենթակա ճանաչվելու դեպքում ուղարկվում է վարժական հավաքի անցկացման վայր»: 

Հիշեցնենք, սակայն, որ օգոստոսի 3-ի լույս 4-ի գիշերը քնած ժամանակ հանկարծամահ էր եղել եռամսյա վարժական հավաքի մասնակից, պահեստազորային շարքային Ատոմ Հարությունյանը։ Նրա կնոջ պնդմամբ՝ ամուսինը ճնշման, բրոնխների և բազմաթիվ այլ առողջական խնդիրներ է ունեցել, ինչի մասին տեղեկացրել է զինկոմիսարիատին, սակայն հաշվի չեն առել։

«Առողջական խնդիրներին լուրջ չեն վերաբերում ու այս ամենի պատճառը զինված ուժերում համակարգային բարեփոխումների բացակայությունն է, չեն անում որևէ բան, միայն ասում են ու, իսկապես, չկա համակարգային բնույթի փոփոխություն,- ասում է Սադիկյանը՝ հավելելով, որ կազմակերպչական շատ լուրջ խնդիրներ կան, սկսած պատշաճ ծանուցման գործընթացից, քանի որ, շատերին համատիրության միջոցով են տեղեկացնում, ու թեև համատիրությունները նույնպես ներառված են զորակոչային աշխատանքներում, սակայն դա չի նշանակում, որ իրենք պետք է զանգով իրազեկեն, այլ քաղաքացուն անձամբ պետք է ծանուցագիր տան կա՛մ թղթային տարբերակով, կա՛մ էլեկտրոնային փոստի միջոցով, որտեղ պետք է նշված լինի ժամկետ, նպատակ, ամսաթիվ, կնիք, ու պետք է համոզված լինեն, որ անձը ստացել է այն ու ստորագրել,- Հետևաբար, շատերը պարզապես խուսափում են հավաքներին մասնակցելուց»։

Արտավազդ Սարգսյանն ինքնակամ է դիմել ու մասնակցել եռամսյա առաջին հավաքին։ Ասում է՝ 2007-ին զորացրվելուց հետո նրան այլևս որևէ մեկը «չի հիշել»․ ինչպես 2016-ին, այնպես էլ 2020-ի պատերազմի ժամանակ ինքնակամ է գնացել ու հասել ռազմաճակատ։ Կարևորելով պահեստազորի դերը, որոշել է մասնացել նաև այս հավաքներին։

«Յուրաքանչյուր երկրում կոնկրետ պատերազմի ժամանակ գործող բանակն առաջին պահող ուժն է, սակայն պատերազմը հաղթում է պահեստազորի գրագետ մոբիլիզացումը,- կարծում է Սարգսյանը, ցավոք, նկատելով, որ Հայաստանում այս գործընթացն աղճատված է իրականությունից ու թեև շատերը խոսում են բանակը վերափոխելուց, բայց չեն խոսում հնացած ու ոչ արդյունավետ ուսումնական պլանը վերափոխելուց,- բանակի մեթոդիկան, ուսումնական պլանը հին է, սովետական ժամանակաշրջանից մնացած, նախատեսված է մեծ քանակությամբ զորքերի համար, որը չի համապատասխանում ո՛չ Հայաստանի տեղանքին, ո՛չ քաղաքական ու անվտանգային խնդիրներին, այս պլանը ոչ մի բանով մեզ հետ կապ չունի, պարզապես ներդրվել է ու տարվում է առաջ»։ 

Պահեստազորի սպայի համոզմամբ՝ հավաքները ճիշտ չեն կազմակերպվում․ հիշում է, որ հավաքի ժամանակ իրենց նշանակված վայրն ուղեկցող զինկոմիսարիատի աշխատակիցը, ռազմական ոստիկանության երկու սպան կորել էին մարզում ու գյուղ-գյուղ փնտրում էին, թե ուր պետք է գնան։ 

«Ի սկզբանե պետք է հստակ կազմակերպված լինի ամեն բան, կազմակերպիչներից յուրաքանչյուրը պետք է իմանա իր գործառույթը։ Տանկի հրամանատարին տանում սարքում են սապյոռների հրամանատար, մարդուն, որն ականներին ծանոթ չի, ո՞նց կարելի ա վստահել նման աշխատանք»,- ասում է Սարգսյանը՝ խոսելով նաև դիրքերի կահավորման բացակայության մասին ու նշում, որ շատ դեպքերում իրենք իրենց միջոցներով են լուծել օրինակ՝ վրաններ ու անհրաժեշտ այլ պարագաներ ունենալու հարցերը։

Սարգսյանը կարծում է, որ հատկապես վերջին էսկալացիան ևս մեկ անգամ ապացուցեց, որ երկիրը մշտապես հավուր պատշաճի պատրաստված պահեստազորի կարիք ունի։ Ավելին՝ ըստ Սարգսյանի՝ այս պայմաններում, երբ ադրբեջանական ուժերը հարձակում են գործել Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վրա ու դեռևս որոշ հատվածներում շարունակում են մնալ, հարկավոր է կրկին եռամսյա բազմամարդ հավաք հայտարարել, վարժեցնել մասնակիցներին ու տեղակայել խորքային զորամասերում, որպեսզի ամեն պահի պատրաստ լինեն երկրի պաշտպանությանը․ «Այնպես չլինի, որ 2020-ի պես վայենկոմատից ուղիղ թշնամու հրետանու տակ գնանք նորից։ Եթե ամեն բան հանդարտվի, թող ցրեն, բայց այս պայմաններում պետք է պատրաստ լինեն»։

Սակայն այս ամենից զատ, Սարգսյանն առանձնացնում է Զինված ուժերի, իր կարծիքով ամենամեծ խնդիրը՝ նշելով, որ այստեղ մարդիկ ուզում են մի բան՝ չդատվել․

«Ամեն բանի համար կարող են դատվել, լինելով դասակի հրամանատար, երեք ամիս հետո ես ենթարկվել եմ նյութական պատասխանատվության․ սահմանային լարվածության ժամանակ գերադասել էի արագ դիրքավորվել՝ մի քանի սավան և օճառաման հատ-հատ բաշխելու վրա ժամանակ ծախսելու փոխարեն»։

Քաղաքականություն

Կարծիք

Մարդ և օրենք